Twee koekjes… of drie
Oké, ik beken… soms ben ik hard in mijn oordeel. Tijdens retraites word ik me daarvan vaak extra bewust. Zo mediteerde ik een tijdje geleden in Cadzand. Al bij de start van de retraite viel me een man op. Zijn broek slobberde, hij slofte hoorbaar door de zaal en hij had ook nog eens hele dikke tenen. Kortom, ik keek en oordeelde.
In de loop van de week zag ik dat deze man bij de thee telkens twee (of meer) koekjes van de schaal pakte. Niet openlijk, maar een beetje verborgen in zijn hand. Soms liep hij dan nog een keer langs om er nòg een te pakken. En ik ergerde me. Ik voelde mijn ergernis zelfs al opkomen zodra ik hem zag. Toen ik me hiervan bewust werd, vroeg ik me af wat me nu zo boos maakte. Al snel werd me duidelijk dat wat deze man deed, me eigenlijk niet zo vreemd was. Ik hou ook van koekjes en neem er vaak meer dan één. Wat ik bij deze man zag, was gedrag dat ik van mezelf afkeurde.
Dit inzien maakte de ergernis er niet minder om. Daarom besloot ik te oefenen met ‘metta’ (liefdevolle vriendelijkheid). Telkens als ik merkte dat er oordelen waren, herhaalde ik de zin: ‘Moge ik zacht zijn en mededogen hebben voor mezelf en anderen’. En ineens…, toen ik de man weer op het terrein zag lopen, voelde ik compassie en ontroering. Daar liep een feilbaar mens. Net als ik. Niks mis mee.
Vlak daarna zat ik in de meditatiezaal en hoorde ik hem binnensloffen. Er kwam een grijns op mijn gezicht. Ergernis verdwenen. Bijzonder wat het beoefenen van mindfulness en compassie kan doen.
Laatkomers
Als ik een Mindfulness training geef, zijn er regelmatig mensen die te laat -en tijdens een meditatie- binnen komen vallen. Hoe zacht ze ook proberen te gaan zitten, je hoort het toch. En steevast is er iemand die erdoor geïrriteerd raakt en dit niet onder stoelen of banken steekt.
Ik vertel dan vaak over een ervaring die ik jaren geleden tijdens een retraite had. Ik zat daar op een vaste plek achterin de zaal, een paar meter van de deur vandaan. Iedere keer weer waren er mensen die te laat binnen kwamen. En ik ergerde me kapot. Ik vond het respectloos en was boos, omdat deze mensen geen rekening hielden met de anderen. Zo moeilijk was het toch niet om op de klok te kijken en op tijd naar de zaal te komen? En zo gingen mijn gedachten maar door. Op een gegeven moment was ik al boos nog vóórdat er een laatkomer binnenkwam. Ik zat gewoon te wachten tot de deur achter me open zou gaan en ik de sluipende voetstappen achter me langs zou horen lopen. En ik irriteerde me op voorhand al mateloos.
Waarnemen zonder oordelen
Na een paar dagen besloot ik de meditatieleider te vragen of hij de groep hierop kon aanspreken. “Dat kan”, zei hij. “maar je zou ook eens kunnen kijken of je kunt zitten en gewoon kunt waarnemen wat je ervaart als er iemand binnenkomt, zonder er iets aan te koppelen. Dus alleen maar waarnemen, zonder gedachte of oordeel.”
Lijden creëer je zelf
Ik was niet tevreden met dit antwoord. Ik wilde dat hij mijn probleem oploste. Maar tijdens de volgende meditatie besloot ik toch zijn advies op te volgen. Ik zat klaar in de houding, keurig op tijd. De meditatiebel ging en we zaten in stilte. Achter me hoorde ik de deur open gaan en ik was me bewust van het geluid. Ik voelde een windstroom langs mijn armen, ik hoorde het gekraak van de vloer. Dat was wat er was. Niet meer niet minder. En ineens besefte ik me dat ik mijn irritatie zelf met mijn gedachten en oordelen gecreëerd had. Wat een bevrijding. Ik had dit helemaal zelf in de hand. Ik was niet afhankelijk van verandering van gedrag van de ander, ik kon mijn houding ten opzichte van het gedrag veranderen. Simpel door te zijn met wat er is, zonder te hoeven oordelen. Dat is waar het ook in de Mindfulness training over gaat. En het brengt ongelooflijk veel ontspanning.
Stofzuigen
Stofzuigen is niet mijn favoriete bezigheid. Eigenlijk heb ik er een hekel aan. Nu is het zo dat als je meedoet aan een retraite, er in het programma meestal ruimte wordt ingebouwd voor een dagelijkse klus. Als je de eerste dag vroeg aanwezig bent, heb je nog alle keus. Dan kun je bijvoorbeeld in de tuin werken of meehelpen met koken. Maar hoe later je aankomt, hoe minder aantrekkelijk de overgebleven klussen zijn. Je voelt het al… ik kwam die keer als een van de laatsten aan. Stofzuigen werd het dus. En niet zomaar een kamer, maar een enorme
meditatiezaal.
Klussen met aandacht
Met tegenzin haalde ik die eerste dag de stofzuiger uit het berghok en stak de stekker in het stopcontact. Toen ik de hele zaal overzag, bedacht ik me dat ik een week lang met tegenzin kon gaan zuigen, of er een oefening van kon maken; een oefening om volledig met mijn aandacht in het moment te blijven, in plaats van vooruit te kijken en er zo snel mogelijk vanaf te willen zijn.
Het is wonderlijk hoe anders de ervaring dan wordt. Het werd een rustgevende taak die voldoening gaf omdat ik het zo zorgvuldig deed. Ik kwam overal met de zuiger, ook als ik geen stofje zag liggen.
Rust, voldoening en lucht door mindfulness
Na 10 dagen werd de stilte verbroken en mochten we weer praten. Toen ik vertelde over mijn stofzuig-ervaring, vertelde een vrouw hoe blij ze was geweest met mijn grondige werk. Normaal had ze erge last van stof-allergie. Nu had ze tijdens de meditatie vrij kunnen ademen. Het voelde als een toegift. Mindful zuigen had mij rust en voldoening gegeven, haar gaf het letterlijk lucht.
Je gedachten vóór zijn
‘Zie hoe gedachten komen en gaan’… In mindfulness-meditatie hoor je vaak zinnen van die strekking. Eigenlijk begreep ik nooit precies wat ermee werd bedoeld. Want hoe kun je nu een gedachte zien komen als hij er nog niet is? Het enige wat ik me kon voorstellen is dat je een gedachte kunt opmerken als je hem al hebt en er dan vervolgens uit kunt stappen.
In meditatie onderzoeken van angst
Inmiddels heb ik ontdekt dat het wel kan. Je kunt voelen dat er een gedachte aankomt. Hoe het werkt, merkte ik tijdens een meditatie waarin ik mijn angst onderzocht. Telkens als mijn angst er even niet was, betrapte ik mezelf erop dat mijn geest aan het werk ging om te checken of hij inderdaad weg was. Het werkte zoals een korstje op een wond. Hoewel je weet dat je er af moet blijven, gaat je hand er telkens weer naar toe om te kijken of de huid eronder genezen is. En juist door de aanraking begint het weer te bloeden. Zo ook met angst. Ik merkte hoe mijn geest het niet kon laten en telkens weer geneigd was te checken of er nog een angstige gedachte was. Zodra ik dat deed, was de angst er natuurlijk weer.
Bewust worden van hardnekkige gewoonten
Ik ervoer dus aan den lijve dat angst ontstaat door een gedachte. En ik voelde ook hoe mijn geest telkens weer dat gedachte-uitstapje wilde maken. Het bleek een hardnekkige gewoonte; iets dwangmatigs. Het mooie was dat ik deze drang opmerkte. En dat maakte dat ik kon kiezen: volg ik mijn drang en laat ik deze gedachte ontstaan, of laat ik los en blijf ik eruit? Ik hoefde de gedachte dus niet eens te laten komen (en gaan), ik kon hem zelfs voor zijn! En dat scheelt een hoop angst. Door bezig te blijven met Mindfulnesstraining raak ik er steeds bedrevener in.
Opblaas meditatiekussen
Al jaren neem ik een meditatiekussen mee op vakantie. De eerste jaren mijn ‘thuis-kussen’ en sinds twee jaar een pastic opblaaskussen dat ik bij een verhuizing vond. Ik zal het maar bekennen… ondanks mijn goede voornemens, heb ik er in al die jaren precies twee keer op gezeten. Het komt er gewoon niet van. Het busje waarin wij reizen biedt weinig ruimte en buiten ga ik ook niet op mijn plastic kussen zitten.
Lopen met aandacht
Ook dit jaar lag het plastic kussen op zijn vertrouwde plek en voelde ik me op voorhand schuldig. Ik wist dat ik er geen gebruik van zou maken. Toen ik me daarvan bewust werd, besloot ik het deze keer anders aan te pakken. In plaats van te zitten, zou ik lopen met aandacht. Iedere keer dat ik op een camping naar het toiletgebouw liep voor de afwas of de wc, deed ik dit met aandacht. Ook midden in de nacht. In plaats van zo snel mogelijk weer mijn slaapzak in te kruipen, nam ik de tijd om rustig te wandelen, mijn voeten te voelen, de sterrenhemel te bekijken, de geluiden en geur van de nacht op te snuiven. En het verschil was enorm. Wandelen met de intentie om waar te nemen, veranderde mijn beleving. Het was geen verstoring van mijn slaap meer en ook niet iets dat ik zo snel mogelijk achter de rug wilde hebben, het werd een plezierig nachtelijk intermezzo.
’s Nachts aanwezig zijn
Inmiddels is de vakantie al weer weken achter de rug. En gek, als ik eraan terugdenk zijn het vaak die nachtelijke wandelingen die komen bovendrijven en me helder voor de geest staan. Het waren momenten dat ik ècht aanwezig was.
Mijn opblaaskussen blijft in de bus liggen. Je weet immers maar nooit. En ondertussen doe ik ook thuis ’s avonds een korte loopmeditatie als ik onze kat ga ophalen die zijn territorium een eindje van huis heeft.
Kung Fu
In juli was ik op retraite. Het was tijdens die ongelooflijk warme dagen waarop je eigenlijk alleen maar languit wilt liggen en ijs wilt eten. Tussen de dikke muren van het klooster merkte ik niet veel van de hitte. Maar telkens als ik voor een loopmeditatie naar buiten ging, sloeg de hitte me in het gezicht. Zo snel als ik kon zocht ik een schaduwplek op om mijn oefening te doen. En zelfs dan vond ik het een beproeving.
Geen last door meditatie
Totdat me, tijdens een zitmeditatie, een filmfragment uit de serie Kung Fu te binnen schoot. Deze serie was op tv toen ik 10 jaar was en ik was verliefd op Kung Fu. Hij redde veel mensen uit moeilijke situaties en hielp ze met zijn filosofie en wijsheid. In het fragment dat me te binnen schoot wordt Kung Fu opgesloten en dagenlang vastgehouden in een klein houten hok. Buiten is het ondraaglijk heet en binnen is het nog erger. Alle anderen die voor hem in dat hok zaten, kwamen er meer dood dan levend uit. Maar Kung Fu brengt zijn dagen in meditatie door en lijkt nergens last van te hebben. Als de bewakers hem uiteindelijk komen vrijlaten, hebben ze een kruiwagen meegenomen om hem uit het hok te slepen. Tot hun verbazing staat Kung Fu soepel op en verlaat lopend het hok. Geweldig!
Acceptatie in plaats van verzet
Als tienjarige begreep ik niet zo goed hoe Kung Fu dit deed. Maar het maakte wel een grote indruk. En nu, zittend in de meditatiezaal, dacht ik hieraan terug en begreep ik het wel. Kung Fu deed juist niets. Hij ervoer zijn situatie vast als onaangenaam, maar verzette zich niet tegen de hitte. Hij kon er toch niets aan veranderen. Door te accepteren dat het zo was, werd de situatie draaglijk. De overige dagen heb ik (redelijk) ontspannen buiten gelopen.